آنچه در این پرونده میخوانید دیدگاه صاحب نظران فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه ی دین و علم می باشد.
کد مطلب: 740
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند
ارائه الگوی راهبردی تحول در علوم انسانی توسط حجت الاسلام پیروزمند
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۲ دی ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۴۲
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان علوم اسلامی قم، به نقل از خبرگزاری رسا،نشست علمی چگونگی اسلامی سازی علوم انسانی، با ارائه حجت الاسلام علیرضا پیروزمند، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی و نقد حجت الاسلام علی عباسی معاون پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی و محمد فتحعلی خانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پژوهش گاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.
حجت الاسلام پیروزمند با بیان اینکه در این نشست به دنبال ارائه الگوی راهبردی تحول در علوم انسانی هستم، اظهار داشت: قدم اول در این زمینه ارائه الگو برای تحول در علوم انسانی و قدم دوم که در نشست بعد بیان خواهد شد تعیین نظام موضوعات و پرسش ها در اسلامی سازی علوم انسانی است.
وی با اشاره به جایگاه الگوی تحول اظهار داشت: ما باید فرایندی را در مدیریت تحول در علوم انسانی دنبال کنیم که قدم اول نظریه شناسی تحول است که ما چه نسبتی را می خواهیم بین دین و علوم انسانی بر قرار کنیم و انتظار دارین علوم انسانی چقدر تحت تأثیر دین قرار بگیرد.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قدم دوم را مدل شناسی تحول دانست و گفت: در این مرحله ابعاد، مؤلفه ها و نسبت بین ابعاد و مؤلفه های تحول بررسی می شود؛ آن چیزی که ما در این نشست و نشست بعدی به آن خواهیم پرداخت این است که برای مدیریت تحول در علوم انسانی باید سه گام برداشته شود و باید الگوی مدیریت دانش طراحی شود و بر اساس آن وضعیت را ارزیابی کنیم تا در گام سوم نسخه ای برای مدیریت دانش پیدا کنیم.
وی با اشاره به مؤلفه های اصلی تحول ابراز داشت: اگر ما به الگوی تحول دست پیدا کنیم انتظار داریم که منطق عام و فراگیر حاکم بر نقشه تحول و عوامل و فرایند تحول را دست یافته باشیم و بینش و روش تحول فراگیر را ایجاد کرده باشیم.
حجت الاسلام پیروزمند با بیان این که مدیریت تحول یک تقسیم بندی درون زا و یک تقسیم بندی برون زا دارد، گفت: علوم درون زا در منظومه دانش بشری سه لایه دارد به این صورت که علوم انسانی با مرکزیت علوم اسلامی در درون خود یک علوم نزدیک دارد که علوم اجتماعی و هنر را شامل می شود و یک علوم میانی داریم که علوم اسلامی حوزوی است و یک علوم دور داریم که علوم فنی و تجربی است.
وی افزود: ما باید در کنار این سه لایه سه محیط را در نظر بگیریم که یک محیط نزدیک داریم که جامعه علوم انسانی است و یک محیط میانی که داریم که جامعه علمی هستند و یک محیط دور داریم که جامعه ملی و جامعه جهانی است و باید برای مدیریت تحول به جامعه علمی و جامعه جهانی هم توجه کنیم.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این که تحول در علم فقط به تحول در محتوا نیست، ابراز داشت: محتوا به معنی گزاره ها و داد و ستد ها در دانش است و اگر چه که تحول در محتوا مهمترین بخش در تحول علم است ولی از موضع مدیریت دانش در کنار محتوا باید برنامه تحول و سازمان تحول هم مورد بررسی قرار گیرد زیرا تحول علم یک پدیده اجتماعی است و باید یک الگوی جامع داشته باشد.
وی با بیان این که هر کدام از محتوا، برنامه و ساختار دارای نظام موضوعات و الگو ها و پرسش ها خواهند بود، خاطرنشان کرد: ما گفتیم که الگویی که ما بیان می کنیم محصول به کار گیری یک دانش بالادستی است که آن روش را در مقام تبیینش نیستیم و تنها آن را به کار گرفته ایم و از دست آوردش استفاده می کنیم.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی با بیان این که الگوی پیشنهادی ما در دو بخش خواهد بود، گفت: بخش اول الگوی تحول پایه است و بخش دوم که زیل سه عنوان قرار می گیرد شامل الگوی تحول محتوا، الگوی تحول برنامه و الگوی تحول سازمان خواهد بود.
وی ارکان تحول، لایه های تحول، و مراحل تحول را سه بعد این الگو دانست و افزود: در این الگویِ پایه، ارکان تحول عبارت از محتوا، برنامه و سازمان، لایه های تحول عبارت از درونی، میانی و بیرونی و مراحل تحول شامل مطلوب و موجود و انتقال است که یک فضای سه بعدی را برای مدیریت تحول به ما می دهد.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی با بیان این که تحول محتوا، برنامه و سازمان در علوم انسانی چگونه اتفاق می افتد، ابراز داشت: از بین این سه، تحول محتوا از دیگران مهم تر است و تحول محتوا یک ابعاد دارد و یک مؤلفه دارد که ابعاد آن عبارت از جوهره، ساختار و اثر و این تقسیم در برنامه و سازمان هم تکرار می شود.
وی با بیان این که علوم انسانی این گونه به دست می آیند که ما مبانی را به وسیله یک روش در یک موضوعات خاص پژوهش می کنیم و به نتیجه ای می رسیم، گفت: اگر می خواهیم صحبت از اسلامی سازی علوم بکنیم باید بدانیم که ما می خواهیم مبانی را عوض کنیم، یا روش را عوض کنیم و یا موضوعات را عوض کنیم و باید توجه داشته باشیم که فرایند رشد علم به هر سه این ها نیاز دارد.
حجت الاسلام پیروزمند با توجه به ساختار علم، علوم را به سه لایه بنیادی، راهبردی و کاربردی تقسیم کرد و گفت: اثر علم باید جامعه سازی، انسان سازی و طبیعت سازی بشود؛ علوم بنیادی تکیه گاه دیگر علوم است و سرعت تغییرات در این علوم کند است و تاریخ و فلسفه و جامعه شناسی را شامل می شود.
وی افزود: علوم راهبردی علومی است که حجیت خود را از علوم بنیادی می گیرد و در عین حال به علوم کاربردی جهت می دهد به لحاظ حجت بخشی واسطه در منظوم هستند و از جمله این علوم، علوم سیاسی، مدیریت و ارتباطات است و علوم کاربردی علومی هستند که حجیت خود را از علوم بنیادی با واسطه گری علوم راهبردی می گیرند و سرعت تحول در آن بسیار سریع است مانند علم حقوق و علم اقتصاد است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اثر تحول در علوم انسانی اظهار داشت: تحول باید به ما قدرت جامعه سازی، انسان سازی و طبیعت سازی بدهد و طبیعت سازی به معنای ارتباط طبیعت با انسان است و خود طبیعت بماهو طبیعت در علوم تجربی مطرح می شود نه در علوم انسانی.
وی الگوی بعدی را الگوی تحول برنامه دانست و تصریح کرد: فاز بندی این الگو هم مانند الگوی تحول محتوا است و اثر الگوی برنامه باید پیدایش علم، پالایش علم و پیرایش علم باشد.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی اجمالی ترین تبیین را در الگوی تحول را پیدایش، پالایش و پیرایش دانست که می تواند در مبانی، روش ها و موضوعات بررسی شوند و هر یک از این ها را می شود در ساختار، برنامه و محتوا بررسی کرد.
در ادامه حجت الاسلام عباسی به عنوان ناقد این بحث اظهار داشت: هر نظریه ای که مطرح می شود باید از آن انتظار کارآمدی داشته باشیم تا بتواند مشکلی را حل کند و این نظریه که در الگوی راهبردی مدیریت تحول طراحی شده است کارآیی آن این است که به مدیران تحول کمک می کند و آنها را راهنمایی می کند.
رئيس پژوهشگاه بين‌المللي المصطفي با بیان این که به نظر می رسد که اگر این الگو را در مقابل هر مدیری قرار دهیم به دلیل پیچیدگی هایی که دارد نمی تواند این را به عنوان الگوی کار آمد در مدیریت تحول انتخاب کند زیرا هم دارای پیچیدگی هست و هم خلأ های زیادی دارد.
وی با بیان این که این نظریه علاوه بر عدم سادگی دارای تکلف هایی است که میل دارد همه چیز را به پارامترهای سه گانه تبدیل کند و همه چیز را سه بعدی ببیند، افزود: برای مثال می گویند ما می توانیم الگو را در سه مؤلفه محتوا، برنامه و ساختار بیان کنیم و منابع انسانی که جدای از این سه است را در زیر مجموعه ساختار جای داده اند؛ بنده احساس می کنم که اصرار بر سه گانه سازی ایشان را به این تکلف انداخته است.
معاون پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی افزود: تجربه نشان داده است که این گونه الگوهای تکلف بر انگیز نتوانسته است با اندیشمندان برنامه تحول تعامل و تفاهمی را بر قرار کنند.
وی خاطر نشان کرد: این سه گانه سازی که فلسفه اقلیدوسی و فیثاغورسی است این نظریه را به تکلف هایی انداخته است که در جاهایی آن را محدود کرده است و در جاهایی هم دچار زیاده گویی کرده است.
دکتر فتحعلی خانی به عنوان ناقد دوم این نظریه، اظهار داشت: باید دی این نظریه مشخص شود که مدیریت تحول علم آیا یک علم است یا فن است و یا هنر است و این خیلی مهم است.
وی با بیان این که اگر ما مدیریت تحول علم را پدیده اجتماعی بدانیم بنا بر نظریه الگوی تحول مدیریت دچار مشکل خواهیم شد، گفت: پدیده اجتماعی یک موضوع تاریخی است و نیاز به مطالعه میدانی دارد و از آن جایی که این نظریه هیچ کار میدانی را انجام نداده است نمی شود از آن برای الگو سازی استفاده کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان این که اگر الگوی مدیریت تحول از جنس علم نیست و به دنبال مهندسی است که بر اساس ارزش ها و اهداف یک نقشه ذهنی را مقدم داشته و بعد به سراغ میدان و محیط برویم، گفت: در این صورت هم اگر مهندسی به عنوان علم مهندسی است نمی شود بدون مطالعه دقیق میدانی در مورد آن قضاوتی داشت و اگر منظور علوم مهندسی است در حوزه معرفت شناختی دچار مشکل است.
وی با بیان این که این نظریه می تواند در قالب هنر مطرح شود، گفت: هنر چیزی است که هنرمند یک محتوا را با پوشاندن لباس هنر زیبا می کند که هنر بودن این الگو هم با نقد حجت الاسلام عباسی نقد شد.
در ادامه حجت الاسلام پیروزمند در پاسخ به منتقدان با بیان این که در این نظریه پیچیدگی خاصی وجود ندارد و می توان این را به سه مؤلفه پیدایش و پالایش و پیرایش تقلیل داد، اظهار داشت: این که این نظریه را به صورت سه گانه فرض کردیم بر اساس یک فلسفه از حرکت است که هر پدیده سه بعد زمان و مکان و نسبت بین زمان و مکان است و این نقطه امتیاز کار است.
***
حجت الاسلام پیروزمند با بیان اینکه در این نشست به دنبال ارائه الگوی راهبردی تحول در علوم انسانی هستم، اظهار داشت: قدم اول در این زمینه ارائه الگو برای تحول در علوم انسانی و قدم دوم که در نشست بعد بیان خواهد شد تعیین نظام موضوعات و پرسش ها در اسلامی سازی علوم انسانی است.
وی با اشاره به جایگاه الگوی تحول اظهار داشت: ما باید فرایندی را در مدیریت تحول در علوم انسانی دنبال کنیم که قدم اول نظریه شناسی تحول است که ما چه نسبتی را می خواهیم بین دین و علوم انسانی بر قرار کنیم و انتظار دارین علوم انسانی چقدر تحت تأثیر دین قرار بگیرد.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قدم دوم را مدل شناسی تحول دانست و گفت: در این مرحله ابعاد، مؤلفه ها و نسبت بین ابعاد و مؤلفه های تحول بررسی می شود؛ آن چیزی که ما در این نشست و نشست بعدی به آن خواهیم پرداخت این است که برای مدیریت تحول در علوم انسانی باید سه گام برداشته شود و باید الگوی مدیریت دانش طراحی شود و بر اساس آن وضعیت را ارزیابی کنیم تا در گام سوم نسخه ای برای مدیریت دانش پیدا کنیم.
وی با اشاره به مؤلفه های اصلی تحول ابراز داشت: اگر ما به الگوی تحول دست پیدا کنیم انتظار داریم که منطق عام و فراگیر حاکم بر نقشه تحول و عوامل و فرایند تحول را دست یافته باشیم و بینش و روش تحول فراگیر را ایجاد کرده باشیم.
حجت الاسلام پیروزمند با بیان این که مدیریت تحول یک تقسیم بندی درون زا و یک تقسیم بندی برون زا دارد، گفت: علوم درون زا در منظومه دانش بشری سه لایه دارد به این صورت که علوم انسانی با مرکزیت علوم اسلامی در درون خود یک علوم نزدیک دارد که علوم اجتماعی و هنر را شامل می شود و یک علوم میانی داریم که علوم اسلامی حوزوی است و یک علوم دور داریم که علوم فنی و تجربی است.
وی افزود: ما باید در کنار این سه لایه سه محیط را در نظر بگیریم که یک محیط نزدیک داریم که جامعه علوم انسانی است و یک محیط میانی که داریم که جامعه علمی هستند و یک محیط دور داریم که جامعه ملی و جامعه جهانی است و باید برای مدیریت تحول به جامعه علمی و جامعه جهانی هم توجه کنیم.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این که تحول در علم فقط به تحول در محتوا نیست، ابراز داشت: محتوا به معنی گزاره ها و داد و ستد ها در دانش است و اگر چه که تحول در محتوا مهمترین بخش در تحول علم است ولی از موضع مدیریت دانش در کنار محتوا باید برنامه تحول و سازمان تحول هم مورد بررسی قرار گیرد زیرا تحول علم یک پدیده اجتماعی است و باید یک الگوی جامع داشته باشد.
وی با بیان این که هر کدام از محتوا، برنامه و ساختار دارای نظام موضوعات و الگو ها و پرسش ها خواهند بود، خاطرنشان کرد: ما گفتیم که الگویی که ما بیان می کنیم محصول به کار گیری یک دانش بالادستی است که آن روش را در مقام تبیینش نیستیم و تنها آن را به کار گرفته ایم و از دست آوردش استفاده می کنیم.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی با بیان این که الگوی پیشنهادی ما در دو بخش خواهد بود، گفت: بخش اول الگوی تحول پایه است و بخش دوم که زیل سه عنوان قرار می گیرد شامل الگوی تحول محتوا، الگوی تحول برنامه و الگوی تحول سازمان خواهد بود.
وی ارکان تحول، لایه های تحول، و مراحل تحول را سه بعد این الگو دانست و افزود: در این الگویِ پایه، ارکان تحول عبارت از محتوا، برنامه و سازمان، لایه های تحول عبارت از درونی، میانی و بیرونی و مراحل تحول شامل مطلوب و موجود و انتقال است که یک فضای سه بعدی را برای مدیریت تحول به ما می دهد.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی با بیان این که تحول محتوا، برنامه و سازمان در علوم انسانی چگونه اتفاق می افتد، ابراز داشت: از بین این سه، تحول محتوا از دیگران مهم تر است و تحول محتوا یک ابعاد دارد و یک مؤلفه دارد که ابعاد آن عبارت از جوهره، ساختار و اثر و این تقسیم در برنامه و سازمان هم تکرار می شود.
وی با بیان این که علوم انسانی این گونه به دست می آیند که ما مبانی را به وسیله یک روش در یک موضوعات خاص پژوهش می کنیم و به نتیجه ای می رسیم، گفت: اگر می خواهیم صحبت از اسلامی سازی علوم بکنیم باید بدانیم که ما می خواهیم مبانی را عوض کنیم، یا روش را عوض کنیم و یا موضوعات را عوض کنیم و باید توجه داشته باشیم که فرایند رشد علم به هر سه این ها نیاز دارد.
حجت الاسلام پیروزمند با توجه به ساختار علم، علوم را به سه لایه بنیادی، راهبردی و کاربردی تقسیم کرد و گفت: اثر علم باید جامعه سازی، انسان سازی و طبیعت سازی بشود؛ علوم بنیادی تکیه گاه دیگر علوم است و سرعت تغییرات در این علوم کند است و تاریخ و فلسفه و جامعه شناسی را شامل می شود.
وی افزود: علوم راهبردی علومی است که حجیت خود را از علوم بنیادی می گیرد و در عین حال به علوم کاربردی جهت می دهد به لحاظ حجت بخشی واسطه در منظوم هستند و از جمله این علوم، علوم سیاسی، مدیریت و ارتباطات است و علوم کاربردی علومی هستند که حجیت خود را از علوم بنیادی با واسطه گری علوم راهبردی می گیرند و سرعت تحول در آن بسیار سریع است مانند علم حقوق و علم اقتصاد است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اثر تحول در علوم انسانی اظهار داشت: تحول باید به ما قدرت جامعه سازی، انسان سازی و طبیعت سازی بدهد و طبیعت سازی به معنای ارتباط طبیعت با انسان است و خود طبیعت بماهو طبیعت در علوم تجربی مطرح می شود نه در علوم انسانی.
وی الگوی بعدی را الگوی تحول برنامه دانست و تصریح کرد: فاز بندی این الگو هم مانند الگوی تحول محتوا است و اثر الگوی برنامه باید پیدایش علم، پالایش علم و پیرایش علم باشد.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی اجمالی ترین تبیین را در الگوی تحول را پیدایش، پالایش و پیرایش دانست که می تواند در مبانی، روش ها و موضوعات بررسی شوند و هر یک از این ها را می شود در ساختار، برنامه و محتوا بررسی کرد.
در ادامه حجت الاسلام عباسی به عنوان ناقد این بحث اظهار داشت: هر نظریه ای که مطرح می شود باید از آن انتظار کارآمدی داشته باشیم تا بتواند مشکلی را حل کند و این نظریه که در الگوی راهبردی مدیریت تحول طراحی شده است کارآیی آن این است که به مدیران تحول کمک می کند و آنها را راهنمایی می کند.
رئيس پژوهشگاه بين‌المللي المصطفي با بیان این که به نظر می رسد که اگر این الگو را در مقابل هر مدیری قرار دهیم به دلیل پیچیدگی هایی که دارد نمی تواند این را به عنوان الگوی کار آمد در مدیریت تحول انتخاب کند زیرا هم دارای پیچیدگی هست و هم خلأ های زیادی دارد.
وی با بیان این که این نظریه علاوه بر عدم سادگی دارای تکلف هایی است که میل دارد همه چیز را به پارامترهای سه گانه تبدیل کند و همه چیز را سه بعدی ببیند، افزود: برای مثال می گویند ما می توانیم الگو را در سه مؤلفه محتوا، برنامه و ساختار بیان کنیم و منابع انسانی که جدای از این سه است را در زیر مجموعه ساختار جای داده اند؛ بنده احساس می کنم که اصرار بر سه گانه سازی ایشان را به این تکلف انداخته است.
معاون پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی افزود: تجربه نشان داده است که این گونه الگوهای تکلف بر انگیز نتوانسته است با اندیشمندان برنامه تحول تعامل و تفاهمی را بر قرار کنند.
وی خاطر نشان کرد: این سه گانه سازی که فلسفه اقلیدوسی و فیثاغورسی است این نظریه را به تکلف هایی انداخته است که در جاهایی آن را محدود کرده است و در جاهایی هم دچار زیاده گویی کرده است.
دکتر فتحعلی خانی به عنوان ناقد دوم این نظریه، اظهار داشت: باید دی این نظریه مشخص شود که مدیریت تحول علم آیا یک علم است یا فن است و یا هنر است و این خیلی مهم است.
وی با بیان این که اگر ما مدیریت تحول علم را پدیده اجتماعی بدانیم بنا بر نظریه الگوی تحول مدیریت دچار مشکل خواهیم شد، گفت: پدیده اجتماعی یک موضوع تاریخی است و نیاز به مطالعه میدانی دارد و از آن جایی که این نظریه هیچ کار میدانی را انجام نداده است نمی شود از آن برای الگو سازی استفاده کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان این که اگر الگوی مدیریت تحول از جنس علم نیست و به دنبال مهندسی است که بر اساس ارزش ها و اهداف یک نقشه ذهنی را مقدم داشته و بعد به سراغ میدان و محیط برویم، گفت: در این صورت هم اگر مهندسی به عنوان علم مهندسی است نمی شود بدون مطالعه دقیق میدانی در مورد آن قضاوتی داشت و اگر منظور علوم مهندسی است در حوزه معرفت شناختی دچار مشکل است.
وی با بیان این که این نظریه می تواند در قالب هنر مطرح شود، گفت: هنر چیزی است که هنرمند یک محتوا را با پوشاندن لباس هنر زیبا می کند که هنر بودن این الگو هم با نقد حجت الاسلام عباسی نقد شد.
در ادامه حجت الاسلام پیروزمند در پاسخ به منتقدان با بیان این که در این نظریه پیچیدگی خاصی وجود ندارد و می توان این را به سه مؤلفه پیدایش و پالایش و پیرایش تقلیل داد، اظهار داشت: این که این نظریه را به صورت سه گانه فرض کردیم بر اساس یک فلسفه از حرکت است که هر پدیده سه بعد زمان و مکان و نسبت بین زمان و مکان است و این نقطه امتیاز کار است.
