آنچه در این پرونده میخوانید دیدگاه صاحب نظران فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه ی دین و علم می باشد.
کد مطلب: 321
یادداشتی از حجت الاسلام عبدالعلی رضایی
ضرورت پرهیز از تقلید در تمدن سازی نوین اسلامی
تاریخ انتشار : سه شنبه ۲۳ آبان ۱۳۹۱ ساعت ۱۵:۵۲
این بار هم رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت الله امام خامنه ای (مدظله العالی) با بیانات راهبردی خود در جمع دانشجویان و جوانان استان خراسان شمالی، سرخط های اصلی در تمدن سازی نوین اسلامی را مشخص کردند تا معماران و طراحان این بنای سترگ و نجات بخش عالم بشریت، ایمن از انحراف و سردرگمی به راه پرفراز و نشیب خود ادامه دهند.
محور اصلی بیانات معظم له در تمدن سازی با کلید واژه «تمدن نوین اسلامی» بر اساس پرهیز از تقلید و اقتباس از تمدن مادی و سبک زندگی غربی استوار است.
«ما برای ساختن این بخش از تمدن نوین اسلامی، به شدت باید از تقلید پرهیز کنیم؛ تقلید از آن کسانی که سعی دارند روش های زندگی و سبک و سلوک زندگی را به ملت ها تحمیل کنند. امروز مظهر کامل و تنها مظهر این زورگویی و تحمیل، تمدن غربی است.»[۱]
اصولاً تمدن سازی نوین اسلامی، امری فراتر از تعمیر، اصلاح و ایجاد رفرم در تمدن موجود است. از این روست که از «مهندسی» تمدن جدید بحث می کنیم. در این نگاه، اقتباس و تقلید جایی ندارد و نسخه برداری و تلفیق قابل قبول نیست.
ایجاد تغییر اساسی در شاکله تمدن موجود و تصرف در مبانی نظری، ساختارها و محصولات آن، اجتناب ناپذیر است. در غیر این صورت، سخن گفتن از مهندسی تمدن نوین اسلامی گزافه گویی است.
مادام که شناخت صحیح و علمی از فلسفه حاکم بر دو تمدن الهی و مادی انجام نشود و ارکان و اصول موضوعه تمدن سازی اسلامی تدوین نشود، نمی توان در مسیر تحقق عملی تمدن سازی گام برداشت. به همین دلیل کم نیستند شمار دین باورانی که به سبب نداشتن یک اندیشه منسجم و خالی بودن دست آن ها از یک نظام فکری کارآمد، تن به پذیرش تمدن موجود می دهند و از ترویج کنندگان مبانی فکری آن ها به حساب می آیند. علت این نقیصه را بیش از هر چیز باید در غالب شدن روح نسخه برداری، ترجمه و اقتباس بر جوامع الهی جست و جو کرد که مبنا و بنای موجود را تنها گزینه در جمع میان «شریعت و معیشت» می دانند؛ غافل از آن که هر یک از سه نظام الحادی، التقاطی و الهی به عنوان سه مکتب متفاوت، دارای سه نوع فلسفه تاریخ، سه نوع اندیشه متفاوت در نظام سازی و سه نوع دکترین مختلف در مدیریت اجتماعی اند.
«فرهنگ غربی فقط هواپیما و وسایل آسایش زندگی و وسایل سرعت و سهولت نیست؛ اینها ظواهر فرهنگ غربی است که تعیین کننده نیست؛ باطن فرهنگ غربی عبارت است از همان سبک زندگی مادی شهوت آلود گناه آلود هویت زدا و ضد معنویت و دشمن معنویت. شرط رسیدن به تمدن اسلامی نوین در درجه اول این است که از تقلید غربی پرهیز شود. ما متأسفانه در طول سال های متمادی، یک چیزهایی را عادت کرده ایم تقلید کنیم.» [۲]
هر یک از این سه جریان تاریخی به گونه ای متمایز، به طبیعت و انسان و خدا می نگرند و تصوری متفاوت از رابطه این سه موضوع با یکدیگر دارند. تعریف انسان و کرامت انسانی در یک نظام الحادی و سکولار، بسیار متفاوت با تعریف آن در یک نظام التقاطی- به عنوان حلقه واسط و جریان گذار میان دو نظام مادی و الهی- است. طبعاً نوع مدیریت توسعه جامعه الحادی با دو جامعه دیگر متفاوت خواهد بود. همین انسان اگر در یک جامعه سکولار زندگی کند، دارای جایگاهی متفاوت با جوامع دیگر است؛ لذا صحیح نیست که به صرف وجود اشتراک میان انسان های جوامع مختلف، شیوه و سبک زندگی واحدی برای آن ها ترسیم شود و نخبگان و مدیران جوامع، خود را مجاز ببینند که از جوامع دیگر که دارای نظام «انگیزه، اندیشه و رفتار» متفاوت و «ارزش، بینش و دانش» مغایرند، نسخه برداری کنند.
شناخت خاستگاه تاریخی هر یک از جوامع بر اساس یک فلسفه تاریخی متقن، به علاوه شناخت پایگاه فکری آن ها بر اساس یک نظام فکری منسجم و در نهایت شناخت جایگاه اجتماعی هر یک بر اساس یک الگوی عملی کارآمد، تنها شیوه برخورد صحیح با فرد و جامعه در گذار از وضعیت «موجود» به وضعیت «انتقالی» و از آنجا به وضعیت «مطلوب» است.
پس در واقع سه مدل برای سه وضعیت مورد اشاره باید تعریف شود که هر یک جایگاه جامعه اسلامی را در پیمودن این راه خطیر، بیش از پیش روشن می کند چه بسا آنچه در یک مدل انتقالی در سامان دهی «سیاست، فرهنگ و اقتصاد» جامعه اسلامی توصیه می شود، بسیار نامأنوس به نظر برسد، اما نگاه نظام مند به مجموعه این سه وضعیت، آن هم واقعیت یک مبنای تاریخی، فلسفی و عملی هر پژوهشگر خردورزی را به این واقعیت رهنمون می کند که بر تمامی این سه وضعیت، تنها یک «جهت» می بایست حاکم باشد که این هدف رو به رشد را به آنچه که در کلام وحی مضبوط است، نائل کند. [۳]
پی نوشت:
۱) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جوانان استان خراسان شمالی ۱۳۹۱.۰۷.۲۳
۲) همان
۳) کتاب مهندسی تمدن اسلامی، الزامات و موانع- انتشارات فجر ولایت- عبدالعلی رضایی
«ما برای ساختن این بخش از تمدن نوین اسلامی، به شدت باید از تقلید پرهیز کنیم؛ تقلید از آن کسانی که سعی دارند روش های زندگی و سبک و سلوک زندگی را به ملت ها تحمیل کنند. امروز مظهر کامل و تنها مظهر این زورگویی و تحمیل، تمدن غربی است.»[۱]
اصولاً تمدن سازی نوین اسلامی، امری فراتر از تعمیر، اصلاح و ایجاد رفرم در تمدن موجود است. از این روست که از «مهندسی» تمدن جدید بحث می کنیم. در این نگاه، اقتباس و تقلید جایی ندارد و نسخه برداری و تلفیق قابل قبول نیست.
ایجاد تغییر اساسی در شاکله تمدن موجود و تصرف در مبانی نظری، ساختارها و محصولات آن، اجتناب ناپذیر است. در غیر این صورت، سخن گفتن از مهندسی تمدن نوین اسلامی گزافه گویی است.
مادام که شناخت صحیح و علمی از فلسفه حاکم بر دو تمدن الهی و مادی انجام نشود و ارکان و اصول موضوعه تمدن سازی اسلامی تدوین نشود، نمی توان در مسیر تحقق عملی تمدن سازی گام برداشت. به همین دلیل کم نیستند شمار دین باورانی که به سبب نداشتن یک اندیشه منسجم و خالی بودن دست آن ها از یک نظام فکری کارآمد، تن به پذیرش تمدن موجود می دهند و از ترویج کنندگان مبانی فکری آن ها به حساب می آیند. علت این نقیصه را بیش از هر چیز باید در غالب شدن روح نسخه برداری، ترجمه و اقتباس بر جوامع الهی جست و جو کرد که مبنا و بنای موجود را تنها گزینه در جمع میان «شریعت و معیشت» می دانند؛ غافل از آن که هر یک از سه نظام الحادی، التقاطی و الهی به عنوان سه مکتب متفاوت، دارای سه نوع فلسفه تاریخ، سه نوع اندیشه متفاوت در نظام سازی و سه نوع دکترین مختلف در مدیریت اجتماعی اند.
«فرهنگ غربی فقط هواپیما و وسایل آسایش زندگی و وسایل سرعت و سهولت نیست؛ اینها ظواهر فرهنگ غربی است که تعیین کننده نیست؛ باطن فرهنگ غربی عبارت است از همان سبک زندگی مادی شهوت آلود گناه آلود هویت زدا و ضد معنویت و دشمن معنویت. شرط رسیدن به تمدن اسلامی نوین در درجه اول این است که از تقلید غربی پرهیز شود. ما متأسفانه در طول سال های متمادی، یک چیزهایی را عادت کرده ایم تقلید کنیم.» [۲]
هر یک از این سه جریان تاریخی به گونه ای متمایز، به طبیعت و انسان و خدا می نگرند و تصوری متفاوت از رابطه این سه موضوع با یکدیگر دارند. تعریف انسان و کرامت انسانی در یک نظام الحادی و سکولار، بسیار متفاوت با تعریف آن در یک نظام التقاطی- به عنوان حلقه واسط و جریان گذار میان دو نظام مادی و الهی- است. طبعاً نوع مدیریت توسعه جامعه الحادی با دو جامعه دیگر متفاوت خواهد بود. همین انسان اگر در یک جامعه سکولار زندگی کند، دارای جایگاهی متفاوت با جوامع دیگر است؛ لذا صحیح نیست که به صرف وجود اشتراک میان انسان های جوامع مختلف، شیوه و سبک زندگی واحدی برای آن ها ترسیم شود و نخبگان و مدیران جوامع، خود را مجاز ببینند که از جوامع دیگر که دارای نظام «انگیزه، اندیشه و رفتار» متفاوت و «ارزش، بینش و دانش» مغایرند، نسخه برداری کنند.
شناخت خاستگاه تاریخی هر یک از جوامع بر اساس یک فلسفه تاریخی متقن، به علاوه شناخت پایگاه فکری آن ها بر اساس یک نظام فکری منسجم و در نهایت شناخت جایگاه اجتماعی هر یک بر اساس یک الگوی عملی کارآمد، تنها شیوه برخورد صحیح با فرد و جامعه در گذار از وضعیت «موجود» به وضعیت «انتقالی» و از آنجا به وضعیت «مطلوب» است.
پس در واقع سه مدل برای سه وضعیت مورد اشاره باید تعریف شود که هر یک جایگاه جامعه اسلامی را در پیمودن این راه خطیر، بیش از پیش روشن می کند چه بسا آنچه در یک مدل انتقالی در سامان دهی «سیاست، فرهنگ و اقتصاد» جامعه اسلامی توصیه می شود، بسیار نامأنوس به نظر برسد، اما نگاه نظام مند به مجموعه این سه وضعیت، آن هم واقعیت یک مبنای تاریخی، فلسفی و عملی هر پژوهشگر خردورزی را به این واقعیت رهنمون می کند که بر تمامی این سه وضعیت، تنها یک «جهت» می بایست حاکم باشد که این هدف رو به رشد را به آنچه که در کلام وحی مضبوط است، نائل کند. [۳]
پی نوشت:
۱) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جوانان استان خراسان شمالی ۱۳۹۱.۰۷.۲۳
۲) همان
۳) کتاب مهندسی تمدن اسلامی، الزامات و موانع- انتشارات فجر ولایت- عبدالعلی رضایی
