به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان علوم اسلامی قم، حجت الاسلام والمسلمین عبدالعلی رضائی، عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم در مقاله ای با عنوان «شبکه تحقیقات، بستری کارآمد برای تولید و تکامل علم» به بررسی فرآيند شبكه اي شدن تحقيقات پرداخته است. آنچه در ادامه می خوانید، متن کامل این مقاله می باشد:



مقدمه :

مديريت شبكه اي تحقيقات نوع تازه اي از فعاليتهاي سازماني در عرصه تحقيقات وپژوهش است كـه هدف نهايي آن بستـر سازي براي توليد اجتماعي علم و اطلاعات با جهت گيـري الهي مي باشد .


فرآيند شبكه اي شدن فعاليت ها از جمله تحقيقات موجب قوت بخشيدن نهادهاي غير متمركز و تضعيف سازمانهاي متمركز مي شود . اين تحولات به نوبه خود تقابل ميان سازمانها وتشكل هاي بسته و ايستا با نهادهاي مشاركتي و انعطاف پذير را در پي خواهد داشت ، سازمان هاي شبكه اي به تدريج منطق خاص خود را بسط مي دهند و بر ديگر سازمانها وتشكل ها برتري خود را اثبات مي كنند .


مديريت شبكه اي با مشخصه هايي كه براي آن برشمرده شد در ساختار و كاركردهاي غالب خود از انعطاف زياد برخوردار است وگسترش پذير و بسط يابنده در عين حال متكي به منطق شبكه است .


در مديريت شبكه اي، مجموعه اي از شبكه ها قرار دارند كه هر شبكه از شماري نقاط واتصال يا گره ، مشابه سلسله اعصاب تشكيل يافته كه اطلاعات در ميان آنها جريان مي يابد وكنترل بر شبكه از طريق آنها اعمال مي شود .


ديناميسم دروني مديريت شبكه اي مستمراً در كار شكل دادن به روابط دروني شبكه است و از اين مسير با پيروي از منطق شبكه دائماً در كار مرز شكني و فرآروي از چارچوب موجود و استقرار مفاهيم ، ساختارها ومحصولات فراگيرتر خواهد بود . برخـي از جنبه هاي عملكرد منطق شبكه عبارتند از :

معماري ساختار مديريت شبكه اي به گونه اي سيال ، دائمي و لحظه به لحظه در حال تطور و تكامل است و مستمراً اشكال تازه اي را به ظهور مي رساند . در درون شبكه تحقيقات ، اطلاعات با سرعت و در حجـم زياد از نقطه اي به نقطه ديگـر منتقل مي شود ونظارت هـا وكنترل هاي صرفاً كمي ، بي اثر مي شوند ، نيروي انساني موجود در نظام شبكه اي متناسب با سطح حضور در «توليد ، توزيع ومصرف» اطلاعات سهم تأثير پيدا مي كنند وقابليت هاي نهفته امكان بروز وظهور مي يابند . استعدادهاي افراد واجد پيوند هاي استراتژيك با شبكه ، فعال مي شوند و بخشهاي كم اهميت و افراد فاقد پيوند از فعاليت باز مي مانند .


وجود نهادهاي غير متمركز شبكه ایي در كنار ، نهادهاي متمركز كه به نمايندگي از اراده واختيار ديگران «قدرت ، اطلاعات و ثروت» را در اختيار دارند، از يك سو زمينه ساز پيدايش رقابتي سالم بين اين دو نهاد خواهد شد واز سوي ديگر بدليل قدرت تحرك وكارآمدي بالاي سازمان شبكه ایي چنان موجب تضعيف سازمانهاي متمركز مي شوند كه تـوانايي « پيش بينـي ، هـدايت وكنترل اطلاعات» را از دست مي دهند، لـذا اين رويارويـي مي تواند در تحولات و مسير تبديل از ساختار متمركز بسوي ساختار شبكه اي وغير متمركز بحرانهاي بزرگي را ايجاد كنند به اين ترتيب براي تحقق نظام شبكه اي مي بايد از مدلهائي با شيب مناسب بهره گيري نمود .


بنابراين مديريت شبكه اي تحقيقات پيدايش ساختار نويني را در عرصه ساماندهي تحقيقات بررسي مي كند كه بسته به نوع فرهنگ ها در شكلهاي مختلفي تجلي يافته است . اين ساختار نو حامل يك شيوة جديد در عرصه روابط اجتماعي توليد علم است كه مبتني بر مشاركت كليه نيروهاي انساني بعنوان اصلي ترين سرمايه اجتماعي شكل مي پذيرد . البته توليد علم كه محصول تحقيقات است خود از يك فرآيند پيچيده برخوردار است؛ پس مديريت شبكه اي تحقيقات عبارتند از :

شيوه اي غير متمركز در فضاي تحقيقات است كه مي توان بوسيله اين شيوه تحقيقات را به صورت فرآيندي در كليه مراحل «پيدايش ، تغييرات وتكامل» مديريت نمود . در اين شيوه ارتقاء و توسعه تحقيقات متكي به ساختار شبكه اي و مديريت مبتني بر ساختار شبكه اي مي باشد .


بدين ترتيب ويژگي مهم ساختار شبكه اي امكان حضور و مشاركت بخشيدن همه توانمنديها درعرصه تحقيقات است . با اين شيوه و تكنيك امكان شناسائي تمامي ظرفيتهاي نهفته اجتماعي و بكارگيري آنها براي يك خيزش همگاني و دگرگون سازي تمامي روابط وساختارها و مفاهيم اجتماعي فراهم مي آيد.


- مفهوم مديريت شبكه اي تحقيقات

مديريت شبكه اي تحقيقات از تركيب سه واژه مديريت ، شبكه و تحقيقات تشكيل گرديده است . ساماندهي تحقيقات ، فعل اصلي در اين فرآيند است . به عبارت ديگر واژه تحقيقات در اينجـا موصوف است . و شبكه و مديريت اوصاف تحقيق هستند. وصف اول تحقيقات ، شبكه است يعني تحقيقاتي كه داراي وصف شبكه ایي مي باشد .

وصف دوم تحقيقات ، مديريت است ، يعني مديريت شبكه ایي كه جزء اوصاف تحقيقات هستند ، پس تحقيقات ، هم نياز به مديريت دارد و هم نياز به يك ساختار شبكه اي كه اين شبكه به همراه مديريت مي توانند ساماندهي تحقيق را ايجاد كنند . با اين توضيح مشخص مي گردد كه بحث مديريت شبكـه اي تحقيقات به عنوان يك زيـر ساخت بنيادي مطـرح مي باشد كه هدف نهايي آن زمينه سازي و بستر سازي براي توليد اجتماعي علم واطلاعات است .


- ضرورت‌هاي ايجاد مديريت شبكه ای تحقيقات

جدي ترين بحراني كه در طليعه هزاره سوم تمامي مردم جهان را فرا گرفته است ، يك نابهنجاري و نابساماني در فضاي فكر وعمل است . بدون شك هر جامعه اي براي عمل كردن نياز به انديشيدن دارد وبراي هماهنگي حداكثري در عرصه عمل و مصون ماندن از خطاي در انديشه ، به روش درست انديشيدن محتاج است . به عقيده ما روش درست انديشيدن مي بايست از يكسو با فطرت انسان هماهنگ بوده واز سويي ديگر همزمان بايد براساس آن فطرت ، ايجاد كارآمدي در عمل نمايد و اگر با محيط پيراموني خودش – كه مهد پرورش انسان است – نا هماهنگ باشد، موجب نا هماهنگي در كل رفتار بشر خواهد شد . البته تغيير و تحول و نو شدن براي هر انسان و هر جامعه اي در ابعاد فراوان و مختلفي كه دارد مطلوب و ضروري است و اين دو نهايتاً متناسب با شأن و منزلتي كه دارند هويت جديدي را براي خود ايجاد مي نمايند . براي ايجاد تغيير و تحول نيازمند ديدگاهي هستيم كه پذيراي اين تغيير و تحول باشد .


تمدن هاي مادي در سده اخير كوشيده اند كه نظام يكپارچه و هماهنگي را براي تفكر و عمل خودشان ايجاد نمايند . نظام هاي سازنده تمدن مادي در اشكال مختلف ماركسيسم و ليبراليسم در طراحي نظامات مادي خود با استفاده از ابزار هاي سياسي ، فرهنگي واقتصادي و با بكارگيري اهرمهاي مختلف ، لايه هاي اجتماعي را سازمان داده وترتيب و تنظيم خاصي را ايجاد نموده و متناسب با شرايط و اقتضائات اقدام به توليد ، توزيع و مصرف در سه محور " قدرت ، اطلاعات وثروت " نموده اند .


اما در دهه اخير شاهد هستيم كه اهرم اطلاعات نقش وجايگاه ممتازي يافته است . در عصر جديد كه شاهد رشد يكباره در ميان تمام جوامع هستيم ، اطلاعات ، محور توسعه قرار گرفته است . با محور قرار گرفتن توسعه ارتباطات و اطلاعات ، مرزها و ساختارهاي اجتماعي به شدت دستخوش تغيير وتحول قرار گرفته است و نظام تصميم سازي ، تصميم گيري و اجراء را مورد تأثير قرار داده است .


امروزه توسعه اطلاعات به اندازه اي سرعت يافته است كه نظام تصميم گيري در نهاد هايي همچون خانواده ، سازمانها ، بنگاهها و نهايتاً حكومت ها دستخوش يك تحول عظيم گرديده است . بنابراين در عصر كنوني كه شاهد توسعه ارتباطات وپيچيده تر شدن آن در جهان اطراف خود هستيم ، ابزارهاي سنتي قادر بر ساماندهي ارتباطات واطلاعات نمي باشند .


آنچه بيش از حد مشهود مي باشد اين است كه دگرگوني در انديشه كه به دنبال دگرگوني در ابزار صورت گرفته است ، ضرورت بازبيني و مهندسي مجدد اجتماعي را ايجـاد نموده است كه اين بازبيني مي بايست منجر به توسعه مفاهيم وابزارهاي مفاهمه گردد .


هم اكنون ما در يك رويارويي جديد با نظامات مادي قرار گرفته ايم كه تداوم وحيات جامعه ما منوط به تصميم گيري درست در اين حيطه مي باشد . تداوم توسعه ارتباطات امري مشهود است و ما محتاج شناخت اين پديده جديد هستيم . به تعبير ديگر متناسب با اين توسعه جديدي كه در حوزه تمدن اتفاق افتاده است ، نيازمند توسعه فهم مي باشيم كه اين توسعه فهم نهايتاً بايد منجر به توسعه عقلانيت اجتماعي شود و بعـد از آن نيازمند توسعه مفاهيمي هستيم كه به عنوان ابزار از آنها استفاده مي كنيم ؛ كه در نتيجه توسعه فهم به توسعه مفهوم و نهايتاً به توسعه تفاهم و مفاهمه ختم شود .


در اين چرخه و گردونه ، سه واژه « توسعه فهم » ، «توسعه مفاهيم » ، «توسعه تفاهم » دائماً بر روي يكديگر اثـر گذاشته و توسعه فهم اجتماعي در توسعه مفهـوم و آن نيز در توسعه تفاهم و كارآمــدي اثر مي گذارد و هر اندازه توسعه تفاهم در جامعه بالاتر رود ، بازخور و تأثير آن مجدداً در توسعه فهم جامعه ملاحظه و مشاهده مي شود .


در اين بستر گذر از نابهنجاريها و ايجاد يك تفاهم قوي در سطح جهاني براي ما به عنوان يك جامعه اي كه از يك پايگاه اعتقادي برتر برخوردار هستيم بيش از ديگر جوامع ضرورت دارد؛ زيرا ما مدعي برتري و كمال در فضاي حوزه اعتقادات و عمل مي باشيم و از اين رو احتياج به يك ابزار بسيار قوي براي ساماندهي نظام فكري خود هستيم .


- فقدان نظام یکپارچه فکری در تنظیم ارزشی - رفتاری

البته يكي از مسائل مبرم و مهم پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، فقدان يك نظام يكپارچه فكري براي تنظيم ارزشها ، باورها ، ورفتارها براساس مباني الهي بوده است .نظام فكري كه بتواند علاوه بر ساماندهي حوزه انديشه و تعامل فكري ، هماهنگي در رفتار وعمل اجتماعي را ايجاد نمايد و در زمينه هاي مختلف تمدني نيازمنديهاي ما را پاسخ گويد .


جامعه ما به عنوان يك جامعه متحول و تكامل گرا اقدام به انقلاب نموده است و به دنبال تكامل و عدالت حركت مي كند ؛ از اين رو در ادامه انديشه سياسي خود بايد منزلت والا و با ارزشي را متناسب با آرمانها وانديشه سياسي خود در حوزه انقلاب فرهنگي دنبال نمايد ، زيرا حيات جامعه ما در گرو تكامل بخشي به آرمانهايي است كه به نحو كلي مطرح كرده است .


در اين رهگذر يك تلاش گسترده براي دستيابي به چنين نظام فكري اي صورت گرفته است و خوشبختانه برخي از محققين در اين خصوص در طول سه دهه گذشته بنيادها وبنيانهاي اين نظام فكري را پي ريزي كرده اند والحمدالله توانسته اند «فلسفه شدن اسلامي» را كه فلسفه اي ناظر به عمل است و براساس چارچوب هاي برخاسته از دين طراحي شده به جامعة علمي كشور، عرضه نمايند .


يكي ديگر از وجوه تكامل جامعه ديني اين است كه براي توليد اجتماعي علم بايد ساز وكار جديدي را در اختيار داشته باشد . بنابراين براي اينكه بتوانيم در ادامه آن حركت بنيادين به حوزه گسترده علم دست يابيم وبه تعبيري جنبش نرم افزاري ونهضت توليد علم ديني را پشتيباني نمائيم ، احتياج به مكانيزم وساختار جديدي براي توليد علم داريم .


از اين رو نهادينه شدن تحقيق و توليد علم در جامعه ما نيازمند مهندسي مجدد در ساختارهاي توليد علم دارد و براي گسترش وتعميق حوزه علــم علاوه بر ايجاد پيوند ميان افراد و نهادهاي تحقيق و پژوهش ، مي بايست بستر مناسبي براي تحقيق و توليد علم فراهم شود . در اين ميان مدل شبكه اي تحقيقات به عنوان بستر تلاشهاي فكري و قالبي كه براي انديشه هاي متنوع و مختلف امكان برقراري ارتباط را فراهم مي سازد، مي تواند راهگشاي جامعه براي نيل به توسعه وتكامل باشد .


- جهتگیری الهی، هدف غایی مدیریت شبکه ای تحقیقات

بنابراين مديريت شبكه اي تحقيقات با هدف حفظ و بسط جهت گيري الهي واسلامي توليد علم و دانش ، به دنبال تفاهم علمي بشر و ارتقاء سطح فهم و تفاهم مي باشد و در جهت تكامل گرايي ديني حركت مي نمايد . البته انجام اين مسئله در نوع خود ، كار جديد و تازه اي است كه مستلزم گذر از مراحل گوناگون و ماهيتاً با پيچيدگي و حساسيت خاصي روبرو مي باشد ، اما از آنجا كه به عنوان پيش نياز اصلي توسعه و توليد علم محسوب مي شود ؛ بايد هر چه سريعتر به اين امر مهم اقدام نمود و ترديدي به خود راه نداد .


انديشمندان جامعه مي بايست بـراي توليد علم بـه صورت اجتماعي اقدام و حركت نمايند . در اين فعاليت مشترك كه در نهايت مي بايست به يك نتيجه متنوع اما هماهنگ ختم شود ، نياز به يك ساختار وقالب مشترك و يكپارچه است تا امكان ساماندهي فعاليتهاي گوناگون ومتنوع را به صورت هماهنگ فراهم آيد و از آنجا كه مجموعه معارف و علوم در نتيجه تعامل انديشه به وجود مي آيند و تحقق اين امر به صورت فردي و گسيخته امكان پذير نمي باشد .


- عدم تناسب نظام نیازمندی ها با تحقیقات

در مقطع كنوني نظام تحقيقات و پژوهش مـا دچـار يك هرج و مـرج در فضاي تئوري و عمل مي باشد ؛ البته نيروي انساني به اندازه كافي وجود دارد ولي در بخش نرم افزار ، نظام تحقيقات ما دچار نارساني است و يك نا بهنجاري در حوزه هاي «همكاري ، همفكري وهمدلي» تحقيقاتي قابل مشاهده مي باشـد ، به اين معنـي كه تحقيقات ناظـر به نظام نيازمنديهـاي اصلي جامعه نمي باشد . از سويي ديگر نوع تحقيقات در سطح خرد مسائل اجتماعي انجام مي شود ودر سطح كيفي كمتر شاهد تحقيقات هستيم و در سطح توسعه نيز كه فعاليت چشمگيري انجام نمي گيــرد . از سويي ديگـر نتيجه تحقيقات مورد ارزيابي قرار نمي گيرد و بازخورد گيري به عنوان يك اخلاق و رويه علمي مورد توجه نيست .
بنابراين براي ايجاد يكپارچگي در نظام توليد علم و دانش و معارف به يك الگو و قالب نيازمنديم كه اين قالب وساختار امكـان برقـراري ارتباط بين نظام نيازمنديهاي اجتماعي با انديشمنـدان ، متفكران و نظـريه پردازان را ممكن مي سازد . امروز چه بسا در جامعه ما نظريه پردازهاي زيادي وجود داشته باشند كه با حوزه بالا دستي وپائين دستي خود ارتباط ندارند . نظريه پرداز و ايده پرداز بايد بتواند با مجموعه هاي ديگري مرتبط بشوند تا بتوانند ايده خود را محقق نمايند ، بنابراين از سطوح نظريه پردازي تا سطوح عملياتي شدن يك فكر نياز به يك زنجيره اي از عوامل است كه مي بايست در ارتباط با يكديگر به نتيجه برسند .


اين ارتباط يك زنجيـره و مجموعه اي را مي طلبـد كه در يك ساختار جامع به نام " شبكه " مي تواند طراحي و توليد شود . وجود چنين ارتباطي لازمه فعاليت هاي هدفمند ، سامان يافته و محققانه است . اگر جامعه اي بخواهد براساس نظام تحقيقاتش حركت فعالانه اي داشته باشد ، نيازمند به يك سامانه منسجم و قوي است . لذا ما براي ساماندهي توليد معارف ديني و الهي و در جهت تحقق بخشي به آرمانهاي اساسي نياز به الگو و مدل خاصي هستيم كه در قالب سيستم اطلاعاتي و اطلاع رساني با مفهوم متداول قابل تحقق نيست .


- تفاوت وتمايز مديريت شبكه اي تحقيقات با شبكه هاي موجود

آنچه كه از آن تحت عنوان مديريت شبكه اي تحقيقات ياد مي شود ، مديريتي است كه بتواند نظام معرفت بشري را به صورت همه جانبه و هماهنگ سرپرستي كند ولي آن سامانه اي را كه ما امروز تحت عنوان جامعه شبكه اي شاهد آن هستيم با اطلاعات و دانسته هاي بشر به صورت بخشي برخورد مي نمايد ؛ بدين معني كه براي اطلاعات اساسي و ارزنده بشر – كه برخواسته از فطرت مي باشد – در حوزه نظام اطلاعات جايگاه مؤثر و اساسي تعريف نمي نمايد و جايگاه بسيار نازل و ناچيزي را براي آن اختصاص داده است . پس مديريت شبكه اي تحقيقات در جهت سازماندهي فعاليت هاي متنوع از طريق برقراري ارتباط و پيوند بين آنها در يك منظومه به صورت غير متمركز اقدام مي نمايد .
مديريت شبكـه اي تحقيقات امكان سرپرستي و هدايت علمي در حوزه اطلاعات بشر را فـراهم مي سازد و مي خواهد بين تمامي اطلاعات پيوند برقرار نموده و به صورت يك نظام هماهنگ از اين پيوند نتيجه بگيريد ؛ و اين ساماندهي اطلاعات كه به صورت غير متمركز انجام مي گيرد، از محاسن وامتيازات شبكه است .


- شبکه تحقیقات، ابزار تکامل علم

به تعبير ديگر شبكه، ابزاري است براي ساماندهي تكامل علم ، وهدف هر شبكه كارآمد نمودن مفاهيم مربوط به اداره جامعه وهماهنگ سازي آن مفاهيم ، بوسيله مديريت بر توليد اجتماعي مفاهيم است .


از ديگر مزاياي نظام مديريت شبكه اي تحقيقات آن است كه قدرت انتقال نتايج تحقيق را به صورت هماهنگ در جامعه داراست . تأكيد بر مسئله هماهنگي به اين دليل است كه اگر يك ارگانيسم مثل بـدن انسان را در نظـر بگيـريم كل اين ارگان بوسيله رگهـا به يكـديگر مـرتبط مي شوند ؛ اين مجموعه رگها اعم از سرخرگ و سياهرگ ومويرگ ، مجراهايي هستند كه خون را به صورت هماهنگ و به اندازه نياز هر بخش به تمام بدن مي رسانند. نظام تحقيقات به منزله خوني است كه در پيكره جامعه جريان مي يابد . حال اگر آن سيستمي كه خون در آن جريان پيـدا مي كند ، نتواند كل ارگانيسم بدن را به صورت هماهنگ خون رساني كند ، خون به بخشهايي از بدن بيشتر و به بخشي نيز كمتر مي رسد و در كل بدن نارسايي پديد مي آيد . مديريت شبكه اي تحقيقات نيز همچون وظيفه اي را بعهده دارد كه متناسب با نيازمنديهاي كل جامعه و يا به تعبيري كل دنيا اين فرآيند را مديريت نمايد كه بين نظام نيازمنديها ونظام تحقيقات به صورت هماهنگ ارتباط برقرار كند .


- مديريت شبكه ائي تحقيقات بستري براي گمانه ، گزينش و پردازش اطلاعات

تحقيق به معناي محقق كردن ايده ، نياز ويا موضوعاتي است كه قبلاً تحقق نداشته است و بدين لحاظ تحقيق وپژوهش براي ايجاد آن موضوع نياز ضروري است ؛ يعني بشر بايد ابتدا اقدام به گمانه زني نموده وسپس گمانه ها را گزينش كرده ودر نهايت گمانه ها را پردازش نموده تا به اطلاعات جديدي دست پيدا نمايد ، بنابراين اگر درتحقيق مورد نظر گمانه زني صورت نپذيرد ، حاصل آن يك تصميم گيري غلط براي جامعه خواهد بود .


در نازلترين سطح تحقيق ، اگر يك تحقيق فاقد جمع بندي و تفسير باشد ، اطلاعاتي به دست خواهد آمد كه براي جامعه كارآمدي نخواهد داشت ، پس تحقيق در جايگاه خود بايد بتواند از طريق گمانه زني فضاي فرضي و عملي را براي دست يافتن به موضوع فراهم كند . غرض اصلي اين است كه بايد از طريق مديريت شبكه اي تحقيقات يك ساختار مناسب ايجاد شود كه امكان پالايش تمامي گمانه ها را براي ما فراهم سازد ، پس ساختار مديريت شبكـه اي تحقيقات يك سامانه است كه از طـريق برقـراري ارتباط بين مفاهيم علمـي امكـان دست يـابي به اطلاعات جـديد را فـــراهم مي نمايد . اين دست يابي به اطلاعات جديد از مجراي گمانه زني صورت مي پذيرد . از آنجايي كه ما با منظومه اي از گمانه ها رودررو هستيم ، مي بايست ساختاري در اختيار داشته باشيم كه ظرفيت پذيرش تمامي گمانه ها را داشته باشد ؛ يعني در حوزه تفكر و انديشه بايد بتوانيم سامانه اي را طراحي و مديريت نماييم كه تمامي گمانه ها وارد اين سامانه شود و در مـرحله بعد ارزيابي گردد و بهترين گمانه و يا مجموعه اي از گمانه هاي اصلح ، گزينش شوند و در نهايت گمانه هاي گزينش شده پردازش و قابل مصرف گردند . در اين ميان شبكه بايد سازوكاري را فراهم آورد كه با ارتباط بين گمانه ها ، كارآمدي آنها را مشخص نمايد ، در غير اين صورت اگر ميليونها گمانه وارد دستگاه اطلاعات بشر شود ولي امكان گزينش آنها وجود نداشته باشد اثر بخش نخواهد بود .


امروزه در فضاي مجازي سايبر از طريق اينترنت امكان دست يابي به ميلياردها داده و اطلاعات وجود دارد و ليكن ما امروز شاهد سردر گمي و از هم گسيختگي در فضاي اطلاعات هستيم . از مشكلات اساسي محققين در اين فضاي بزرگ مجازي كه منظومه اي از اطلاعات در آن وجود دارد ، اين است كه قدرت تصميم گيري و انتخاب مفيد و اصلح وجود ندارد . بشر به اطلاعات فراوان دسترسي پيدا كرده است اما اين موضوع به جاي يقين بيشتر و هماهنگي در عمل موجب ترديد و سردرگمي بيشتر بشر گرديده است . به نظر مهم ترين واساسي ترين مشكلي كه در اين فضا وجود دارد اين است كه يك مديريت هماهنگ و مبتني بر سعادت وتعالي بر فضاي مجازي حاكم نيست ، بلكه يك مديريت جهت دار در جهت منفعت طلبي و سوداگري طبقه اي خاص صورت مي پذيرد كه هماهنگ با فطرت بشر وآرمانهـاي متعالـي بشـر نمي باشد . لـذا به دليل اينكه مديريت موجود به صورت بخشي و ناقص عمـل مي كند ، اين ابـزار پاسخگوي نيازهاي بشـر نمي باشد. البته بـه صورت وحله اي ،كاربرد و كارآمدي دارد . پس قالب پيشنهادي بايد بتواند انديشه هاي مختلف و غير متمركز را با ايجاد امكان برقراري ارتباط بين آنها در يك منظومه سامان دهد .


- اهداف مهم مديريت شبكه تحقيقات

يكي از اهداف مهم اين سامانه ، «تهذيب اطلاع رساني » مراكز تحقيقات مي باشد . توسعه تهذيب اطلاع رسانـي بدين معني مي باشد كه همانگونه كه بشـر نيازمند تهذيب اخلاقي و پالايش نفس مي باشد ، در بخش اطلاعات نيز محتاج تهذيب است؛ زيرا در نظام اطلاعات بشر اطلاعات هرز و كم فايده و فاقد ارزش نيز هم وجود دارد . به طور مثال اگر يك كشاورز بعد از بذرپاشي زمين را رها نمايد ، علف هرز محصول را نابودكرده و به محصول صدمه مي زند و يا اينكه كيفيت محصول را پايين مي آورد . يك كشاورز منضبط و دقيق قبل از اينكه دچار آفت شود ، فرآيند توليد محصول را كنترل مي نمايد . ابتدا زمين را با يك ساز وكار خاصي شخم مي زند ؛ مواد خاك زمين را اندازه گيري وبررسي مي كند و كمبودهاي مواد زمين را جبران مي نمايد . در انتخاب بذر بسيار دقت مي كند و فرآينـد دقيقي را تا رسيدن به محصول طي مي نمايد .
در حوزه اطلاعات نيز همين سرپرستي لازم است. لذا موضوع مديريت شبكه اي اطلاعات مطرح مي گردد ؛ يعني اطلاعات نياز به مديريت و سرپرستي دارد كه اين مديريت در شكل شبكه اي، اين امكان را فراهم مي سازد و از طريق مديريت شبكه ما قادر به ايجاد تهذيب در حوزه اطلاع رساني خواهيم بود . حاصل اين مديريت بايـد اطلاعات مفيد بـراي جامعه واطلاعاتي درجهت تعالي وتوسعه هماهنگ بشر باشد ، البته مشكل عصر حاضر اين است كه اطلاعاتي كه بشـريت در اختيار دارد اتفاقـاً تهذيب مي شود ، ولي اين تهـذيب در جهت ناهماهنگ انجام مي گيرد و اطلاعات ناب به حاشيه رانده مي شود . اين مطلب قابل دقت و تأمل است كه تهذيب اطلاعات به معني حذف اطلاعات نيست بلكه جاي مناسب دادن به اطلاعات اصيل بشر است كه به حاشيه رانده شده است .


- مزاياي مهم مديريت شبكه ای تحقيقات

از مزاياي مهم مديريت شبكه اي تحقيقات :

۱. عدم محدوديت براي حضور كاربران است به دليل غير متمركز بودن ؛

۲. قابليت توسعـه متناسب با تكامل بشـر؛

۳. توزيع اختيارات بصورت گسترده در ساختار شبكه ائي ؛‌‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌( در حالي كه در ساختار مديريت هرمي شاهد تمركز اختيارات و حذف مشاركت هستيم . )


البته توسعه اختيار به معني هرج ومرج نيست ، بلكه بدين معني مي باشد كه با واگذاري اختيار در هر بخشي بايد بتوانيم يك نظام هماهنگ ايجاد نماييم . بنابراين در نظام شبكه اي حضور هر سطح از اختيار مطلوب است و توسعه مشاركت صورت مي پذيرد و در توليد اطلاعات هر شخصي به ميزان ظرفيت وتوانايي خود مي تواند مشاركت نمايد . اگر توليد علم بخواهد به صورت اجتماعي صورت بپذيرد بايد امكان استفاده از تمامي ظرفيت اجتماعي وجود داشته باشد .



- خلاصه و جمع بندي

تمام سخن اين است كه قبل از هر گونه بهره برداري از اطلاعات ابتدا بايد اطلاعات ساماندهي شود و اين ساماندهي نيز بايد در جهت هماهنگ باشد . اين بستر سازي و ايجاد شرايط مي تواند در حد اصلاح جهت گيريها در تحقيقات ونيز در مرحله حضور در تحقيق و تنظيم فعاليت هاي تحقيقاتي صورت گيرد تا در مرحله بهره برداري از اطلاعات به هدف مطلوب دست يابيم .


به عقيده ما اين ابزار مي تواند در راستاي تحقق و سرعت بخشي به مهندسي تمدن اسلامي و تكامل بخشي نظام اطلاعات بشري گام مؤثري باشد .

والسلام



101