گفتگو با معاون پژوهش فرهنگستان علوم اسلامی

چرا زبان فرهنگستان برای دیگران غریب است؟

28 بهمن 1392 ساعت 13:41

برای ایجاد تفاهم علمی باید ابتدا در ساختار درونی فرهنگستان کوشش کرد ادبیات و زبان فرهنگستان را از طریق فرآیند تطبیق به زبان موجود نزدیک کنیم و سپس با استفاده از فضای آزاداندیشی و کرسی های نظریه پردازی، امکان دسترسی، پاسخگویی و تحمل ابهام را در جامعه ي علمی ارتقا داده و زمان تفاهم با آنان را کاهش بخشیم.


پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان علوم اسلامی قم/ مطلبی که در ادامه می آید پاسخ حجت الاسلام والمسلمین عبدالعلی رضایی معاون پژوهش فرهنگستان علوم اسلامی قم به سؤال زیر می باشد که در گفتگو با سوره اندیشه مطرح گردیده است.
زبان فرهنگستان علوم قم برای غیر اعضای آن غریب است. هر زبانی نمایشگر اندیشه است. آیا گسست زبانی فرهنگستان به معنای گسست اندیشه ی فرهنگستان از جامعه ی علمی و از آن مهمتر تاریخ فکر ما است؟ آیا فرهنگستان در صدد است تا این گسست را از میان بردارد؟ چگونه؟

نا آشنا و غریب بودن زبان و ادبیات فرهنگستان نزد غیرفرهنگستانی ها پذیرفتنی است اما علت پیدایش این مسئله مستند به دلایلی است که اگر در ترازوی قضاوت منصفانه قرار بگیرد شاید تا حدی یک امر طبیعی باشد آن دلايل عبارتند از:

۱؛ اگر درک نشدن یک ادبیات از ناحیه ی دستور زبان باشد، میتوان با اندک آشنایی نسبت به ادبیات مذکور، آن را به زبان مخاطب ترجمه کرد تا آنچنان که هست درک و فهم شود. اما اگر درک نشدن مفاهیم به اختلاف مفهومی از ناحیه ي منطق ها بازگشت کند؛ یعنی طرفین مفاهمه از پایگاه منطقی مختلفی بخواهند با یکدیگر تفاهم کنند، در این حالت اصل انتقاد به «دوگانگی منطق تولید مفهوم» بازگشت دارد نه به ادبیات بکار گرفته شده. لذا عمده ی مطلب این است که منطق جدیدی توسط فرهنگستان پیشنهاد شده است که باید به منطق های دیگر ترجمه شود؛ در آن صورت، زبان و ادبیات فرهنگستان به مخاطبین آسان تر منتقل میگردد.

۲؛ سیر تکاملی علم بیانگر این مطلب است که غامض بودن و درکنشدن منطق، زبان و ادبیات مکتب فکری علامه حسینی (ره) فقط مختص به فرهنگستان نیست، بلکه شامل هر منطق جدید دیگری که عرضه می شود نیز خواهد بود. از طرفی طرح فکر نو و جدید با پذیره ها و دانسته های دانش مورد پذیرش پیشین تفاوت دارد. این مشکل همواره در سرفصل تحولات مربوط به تاریخ علم نیز وجود داشته است و منحصر به ادبیات و زبان فرهنگستان هم نبود؛ برای مثال مرحوم ملاصدرا (ره) وقتی که نظریه ي فلسفی اصالت الوجود را عرضه داشتند، تا حدود صد سال پس از ایشان اندیشه شان مهجور ماند و بعد از گذشت این مقدار زمان بود که افکارشان در جامعه مطرح و شنیده شد.

۳؛ برای فهم درست و نقد علمی متون پیچیده نیاز به تحمل ابهام و سعه ي صدر جامعه علمی در فهم فکر جدید و بدیع میباشد. شایسته است محققان و متفکرین عصر حاضر نيز مثل علمای سلف که برای فهم یک متن بارها آن را مطالعه میکردند و همراه با دقت عقلانی از ابزار توسل نیز استفاده میکردند تا به فهم صحیح از مطلب نایل آیند، این مشی را بیشتر مورد توجه قرار دهند.

۴؛ ایجاد تفاهم و پیوند زبانی در این مقیاس نیازمند صرف زمان مناسب خود می باشد و نباید عجله کرد.

۵؛ هر تحقیقات نظری علی الخصوص در سطح فلسفه ی منطق و متدولوژی علم، نیاز مبرم به تحقیقات کتابخانه ای گسترده دارد؛ به اضافه اینکه چنانچه تحقیقات نظری ناظر به کاربرد عینی در مقیاس وسیع اجتماعی باشد (چنانکه فرهنگستان نیز تحقیقات نظری خود را در این راستا میبیند) نیاز به تحقیقات میدانی دارد که فعلاً از حد توان منابع انسانی و اقتصادی فرهنگستان خارج می باشد.

۶؛ فرهنگستان علوم اسلامی، مفاهیم تأسیسی خود را به عنوان ابزار کاربردی جریان دین در عینیت جامعه برای مقیاس تمدنی ارائه می کند؛ در این راستا تمام همت و تلاش خود را در زمینهي «اسلامی بودن، تلائم منطقی و کاربرد عینیِ» مباحث خود به کار میگیرد که این خود از یکسو باعث گسترده، عمیق و پیچیده شدن این مباحث شده است و از سوی دیگر چون باید با مبانی اسلام موافقت قطعیه داشته باشد به آسانی نمیتوان به صورت غیرقاعده مند مفاهیم کاربردی را به اسلام نسبت داد؛ لذا نفس تولید این دسته مفاهیم در یک روند زمانبر ممکن میشود چه رسد به اینکه بخواهیم آن را به جامعه منتقل کنیم.

البته باید پذیرفت اضافه بر دلایل پیشگفته در توجیه منطقی غریب بودن زبان تفاهم، ادبیات فرهنگستان به شکل مناسبی به مخاطبین منتقل نمی شود و برای حل این معضل راهکارهایی وجود دارد که از جمله ی آن ایجاد فضای تطبیقی در حوزهي تعامل و تفاهم علمی است. البته تطبیق نیز سطوحی دارد؛ به عنوان مثال تطبیق در سطح نتایج و محصولات علمی این امکان را به وجود می آورد که ذهن، کارآمدی مفهوم یا حرف جدید را درک کند و سپس از طریق بیان آثار و پیامدهاي مفاهیم جدید میتوان مخاطب را به این واقعیت رهنمون نمود که معنا، مفهوم و غرض این دسته مفاهیم چه بوده است که توانسته کارآمدی خاص را طرح نماید. آنگاه میتوان از رهگذر به وجودآمدن فهم درست از مفاهیم به چیستی منطق حاکم بر آن نیز پی برد.

بنابراین برای ایجاد تفاهم علمی دو دسته فعالیت لازم است که یکی مربوط به ساختار درونی فرهنگستان است که باید کوشش کرد ادبیات و زبان فرهنگستان را از طریق فرآیند تطبیق به زبان موجود نزدیک کنیم و دیگری مربوط به حوزه ي بیرون فرهنگستان است که باید با استفاده از فضای آزاداندیشی و کرسی های نظریه پردازی، امکان دسترسی، پاسخگویی و تحمل ابهام را در جامعه ي علمی ارتقا داده و زمان تفاهم با آنان را کاهش بخشیم.


کد مطلب: 514

آدرس مطلب: https://www.foeq.ir/vdcd2o0k6yt0f.a2y.html

فرهنگستان علوم اسلامی قم  https://www.foeq.ir