کتاب بررسی عقلایی نظریه ولایت مطلقه فقیه در کتاب نظام معقول؛ اثر علیرضا پیروزمند

25 مرداد 1393 ساعت 14:14

در این کتاب به بررسی عقلایی نظریه ولایت مطلقه فقیه پرداخته‌ شده و از ابتدا وارد اثبات معقولیت ارکان نظریه نشده‌، بلکه نخست به تبیین معنای ولایت بر جامعه (موضوعاً) پرداخته‌، سپس ضرورت ولایت دینی بر جامعه را ثابت کرده و در نهایت به متن بحث وارد شده، تا بدین ترتیب مبانی اصول موضوعۀ کلام به درستی شکافته شده باشد.


به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان علوم اسلامی قم، کتاب «نظام معقول» به بررسی موضوع «ولایت فقیه» و نظام مطلوب سیاسی اسلام به قلم حجت‌الاسلام والمسلین دکتر علیرضا پیروزمند می باشد که از سوی انتشارات فرهنگستان علوم اسلامی قم آماده گردیده است. در کتاب «نظام معقول» آمده است: ولایت فقیه اساسی‌ترین مهره از مجموعه مباحث فلسفۀ علوم سیاسی اسلامی است که در سالیان اخیر مورد گفتمان‌های متعدد قرار گرفته است و با حساس‌تر شدن اذهان، زمینۀ طرح و بررسی حرف‌های ناگفته را فراهم کرده است. بررسی اصل موضوع ولایت فقیه و حتی بسیاری از مهره‌های بحث، جدید نیست؛ ولی دو نکته در این باره باید مورد توجه قرار گیرد: اول اینکه ابعاد بررسی مسائل و تعامل آن با سایر موضوعات علوم سیاسی، روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود و دوم اینکه نوع بررسی و ورود و خروج در کل نظریه و اجزای آن، دستخوش نوآوری‌های مثبت و منفی شده است؛ نوآوری‌های منفی منتقدان و نوآوری‌های مثبت طرفداران و مدافعان. بنابراین دو گروه در این موضوع دچار اشتباهند؛ یکی منتقدانی که گمان می‌کنند هر سخنی را که در این زمینه طرح شده یا امکان طرح دارد، شنیده‌اند و به اصطلاحات جزئی یا کلی دست یازیده‌اند، و دیگری مدافعانی که می‌پندارند یک بار و برای همیشه تمام حرف‌ها را گفته‌اند. بررسی نظریه ولایت مطلقه فقیه دارای سه رکن و دو شیوه در بررسی است؛ سه رکن آن عبارتند از: ۱. اثبات ولایت حاکم دینی؛ ۲. اثبات لزوم فقاهت حاکم دینی؛ ۳. اثبات مطلقه بودن اختیارات ولی فقیه (به عنوان حاکم دینی) . دو شیوه بررسی آن نیز عبارتند از: ۱. بررسی عقلی و کلامی؛ ۲. بررسی نقلی و فقهی. هر دو گروه منتقد و مدافع باید ارکان نظریه را بررسی کنند؛ ولی در اینکه بررسی عقلی باشد یا مستند به آیات و روایات، اختلاف رویه وجود دارد. در بررسی عقلی نیز از این جهت که به مباحث گذشتۀ کلامی اکتفا شود یا همان مبانی و ادله به شکل جدیدی به کار گرفته شوند یا از دیدگاه کلامی و فلسفی جدید به مسئله نگاه شود، نظرات متفاوتی قابل ابراز است. در استناد به آیات و روایات شریفه نیز در اینکه آیا این نظریه با همان ادله و استفاده‌ها و استنباط‌های گذشته، قابل اثبات است یا می‌توان استفاده‌های جدید از ادلۀ گذشته به عمل آورد یا شاید ادله‌ای نو را ناظر به این موضوع دانست، احتمالاتی وجود دارد که در این شیوۀ بررسی همواره با آن روبه‌رو بوده‌ایم. در بررسی هر یک از ارکان نظریه نیز به تدریج سؤالات و ارتباطات جدید با پدیده‌های اجتماعی مطرح شده که در بند ۶ مقدمۀ کتاب آمده است. به هرحال، بحث اصلی این است: آیا لازم است حاکم دینی ولایت داشته باشد؟ آیا لازم است حاکم دینی، فقیه باشد؟ اگر پاسخ این دو پرسش، مثبت است، اختیارات او چیست و از کجا تعیین می‌شود؟ نقش مردم در نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه چیست؟ آیا تنها وظیفۀ مردم تبعیت است یا رأی و نظر آنها نیز نافذ است؟ فعال بودن حضور مردم، چگونه با مطلقه بودن اختیارات ولی فقیه قابل جمع است؟ آیا پذیرش جمهوری اسلامی با پذیرش ولایت مطلقه فقیه منافاتی دارد؟ و در یک کلمه، معقولیت و مشروعیت نظام ولایت فقیه چگونه قابل اثبات است و در صورت اثبات آیا می‌توان ادعا کرد که اسلام پیام‌آور نظام سیاسی جدیدی برای بشریت است که در آن توزیع قدرت از الگویی جدید پیروی می‌کند (آنهم نظام سیاسی که مترقی‌ترین شکل ادارۀ جامعه و از نقایص سایر نظام‌های سیاسی مبرّا باشد) یا خیر؟ در این کتاب به بررسی عقلایی نظریه ولایت مطلقه فقیه پرداخته‌ شده و در بررسی عقلایی نیز از ابتدا وارد اثبات معقولیت ارکان نظریه نشده‌، بلکه نخست به تبیین معنای ولایت بر جامعه (موضوعاً) پرداخته‌، سپس ضرورت ولایت دینی بر جامعه را ثابت کرده و در نهایت به متن بحث وارد شده، تا بدین ترتیب مبانی اصول موضوعۀ کلام به درستی شکافته شده باشد. سابقۀ پژوهش و تأمل در این بحث، بیش از دو دهه است. این بحث پس از طرح در محافل علمی به صورت آموزشی و پژوهشی، برای اولین بار در پاییز ۱۳۷۷ ، با تنظیم فعلی در سی و یک شماره در روزنامۀ کیهان انتشار یافت.


کد مطلب: 548

آدرس مطلب: https://www.foeq.ir/vdcakanm149ny.5k4.html

فرهنگستان علوم اسلامی قم  https://www.foeq.ir